Myśl jak oszust. Żeby nie dać się oszukać – Maria Konnikova

„Zaczyna się od jednego słowa. Jednego cytatu. Jednej scenki. Jednego podretuszowania faktu. Jednej zmienionej liczby.”

We współczesnym świecie możemy wyjątkowo łatwo stać się podatni na wpływ innych. Rozwój technologii tylko poszerza możliwości działania różnego rodzaju oszustów. Często nawet nie zastanawiamy się nad tym, jak duże istnieje ryzyko, że ulegniemy jakiemuś przekrętowi. Co gorsza, przyjmują one wiele form: „małe szachrajstwa, genialne intrygi, triki iluzjonistyczne, manipulacje handlowe, zjawiska nadprzyrodzone, teorie spiskowe, wróżki, lipne środki na odchudzanie, piramidy finansowe, fałszywe cytaty, podrobione dzieła sztuki, wykręcanie się chorobą…”. Jakie techniki stosują hochsztaplerzy? Dlaczego udaje im się podejść ofiarę? Kiedy ktoś okazuje się najlepszym celem? W jaki sposób się obronić?

Maria Konnikova poszukuje i udziela wyczerpujących odpowiedzi na te i jeszcze więcej pytań. Dogłębnie bada wykorzystywane metody oszustwa i przygląda się uważnie prawdziwym wydarzeniom. Z zaciekawieniem i pasją stara się wciągnąć czytelnika w niebezpieczny świat kłamstwa i iluzji. Snuje różne fascynujące historie autentycznych ludzi, którzy nieustannie zmieniali tożsamość, zręcznie wodzili za nos i uciekali przed odpowiedzialnością za swoje niecne czyny. Losy niektórych wydają się tak niepojęte i zadziwiające, że aż nie da się nie być pod wrażeniem ich zwinności i przebiegłości. Autorka w jasny i zwięzły sposób opisuje liczne przypadki manipulacji rzeczywistością, przeplatając je ze sobą, z wynikami intrygujących eksperymentów psychologicznych czy opiniami ekspertów. Nie waha się też przed dzieleniem się własnymi wnioskami, hipotezami i rozważaniami.

Podkreśla, że każdy może okazać się ofiarą przekrętu. Niekoniecznie głupcy i ignoranci. Wystarczy, że znajdziemy się w trudnej czy stresującej sytuacji albo po prostu zawładną nami silne emocje. „Nawet jeśli w teorii nie wierzysz w bajeczki oszusta, w praktyce dobra historia może zmienić twoje nastawienie.” – odpowiednie podejście i plan, a bez problemu wpadniemy w sidła. Konnikova świetnie uświadamia, jak proste jest przechytrzenie nawet z pozoru odpornego i twardo stąpającego po ziemi człowieka. Jej książka to idealny przewodnik po całym procesie, zaczynającym się od wybrania celu, wystawienia, a kończącego na ulotnieniu się bez śladu. Śledzenie tego zjawiska krok po kroku niejednokrotnie wprawia w osłupienie, a czasem wręcz napawa niepokojem. Co, jeśli ja też dam się nabrać?

„Aby uniknąć manipulacji i pozostać odpornym na perswazję, kluczowe jest posiadanie silnej, niewzruszonej wręcz, świadomości samego siebie. […] Zawsze zwracaj uwagę na szczegóły. To jeden ze sposobów pozostawania w kontakcie z fizyczną rzeczywistością, obiektywizmem.”

 „Myśl jak oszust” na tylnej okładce celnie określono mianem kryminału psychologicznego. Interesuję się psychologią, więc oprócz opowieści geniuszach i spryciarzach, zdolnych do czytania z innych jak z otwartej księgi, spodobało mi się zgłębianie zawiłości ludzkiej natury. Szczególnie interesujące wydaje się to, że: „Im bardziej wyjątkowi jawimy się sami sobie, tym łatwiej wyprowadzić nas w pole.”. My przecież jesteśmy inni, tylko inne osoby mogą ulec hochsztaplerom, na pewno nie my! Właśnie takie myślenie okazuje się zgubne. To i wiele innych zagadnień podejmuje autorka w swojej drugiej po „Myśl jak Sherlock Holmes” pozycji. Warto również zwrócić uwagę na jej znakomity styl. Pisze w sposób lekki, przystępny i konkretny. Książkę czyta się dość szybko i łatwo, najważniejsze zdania są zawsze wyróżnione na stronie. Lektura nie wymaga dużego skupienia, a mimo to niezwykle angażuje i zaskakuje. Nad niektórymi poruszonymi w niej aspektami wcześniej nigdy się nawet nie zastanawiałam.

Jeśli ktoś nie chce paść ofiarą oszustów albo czuje się po prostu zaintrygowany motywami i sposobami ich działania, ta pozycja z pewnością przypadnie mu do gustu. Polecam!

Ocena: 5/6

„Im dłużej jesteśmy rozgrywani przez oszusta i im więcej zainwestowaliśmy lub straciliśmy, tym dłużej będziemy się upierać, że wszystko się uda wyprowadzić na prostą.”